جلسات تصمیم‌گیری دولت هاشمی درباره ماهواره

چرا برخی با وجود اینکه می‌دانند برخی محدودیت‌ها با واکنش منفی جامعه مواجه می‌شود، باز هم تلاش دارند با طرح‌هایی همچون صیانت، اقداماتی در این زمینه انجام دهند؟

برخی به دلایل مختلف به دنبال ممنوعیت ورود تکنولوژی به ایران بودند. اگر خاطرتان باشد در ابتدای انقلاب برخی به دنبال ممنوع کردن استفاده از ویدئو بودند و تلاش‌های زیادی هم در این زمینه انجام دادند. بعد از 5 الی 6 سال همان افراد تحت تاثیر تحولاتی که صورت گرفت، به این نتیجه رسیدند که ویدئو یک قوطی بیش نیست! اگر در آن نوار خوب قرار داده شود، حتی در زمینه نشر علم و دین می‌تواند مفید باشد اما اگر نوارهای فاقد اصول اخلاقی در آن قرار داده شود، خروجی مناسبی نخواهد داشت. حال اینکه شاید باورتان نشود، تصور اولیه افراد مخالف ویدئو این بود که این دستگاه فقط جنبه‌های غیراخلاقی دارد و اصول خلاف اخلاق حسنه را در جامعه گسترش می‌دهد. سال‌ها بعد که قبح استفاده از ویدئو شکسته شد. ماهواره به بازار آمد و عده‌ای هم از آن استفاده می‌کردند. در آن زمان از طرق مختلف به دولت وقت که دولت آقای هاشمی بود فشار آوردند که دولت لایحه‌ای در زمینه ممنوعیت استفاده از ماهواره تهیه کند که دولت زیر بار نگارش این لایحه نرفت.

چرا دولت سازندگی با وجود اینکه از دولت‌های ابتدایی انقلاب بود زیر بار نگارش لایحه برای ممنوعیت استفاده از ماهواره نرفت؟

چون قاطبه دولت آقای هاشمی معتقد بودند که ایجاد ممنوعیت در این زمینه فایده‌ای ندارد و هرگونه تلاش برای ممنوعیت استفاده از ماهواره حتی در صورت تصویب قانون در این زمینه، چون جنبه اجرایی ندارد با ناکامی مواجه می‌شود و دولت باید در زمینه‌های دیگری از جمله سازندگی در کشور فعالیت کند. در آن زمان و در دولت آقای هاشمی بنده معاون استاندار بودم. اکثر جلسات در این زمینه در اتاق بنده تشکیل می‌شد.

لطفا در ارتباط با جلساتی که در اتاق شما در ارتباط با لزوم تصویب قانون برای ایجاد ممنوعیت در استفاده از ماهواره تشکیل می‌شد، بیشتر توضیح می‌دهید؟

آن جلسات تحت عنوان کمیسیون اجتماعی شکل گرفت و جلسات متعددی در ارتباط با چاره اندیشی برای استفاده از ماهواره برگزار شد. تقریبا اکثریت افراد حاضر در آن جلسه مخالف ممنوعیت استفاده از ماهواره بودند. نماینده نیروی انتظامی نظر مخالف داشت. ایشان نیز وقتی در مواجهه با استدلال‌های نمایندگان ارکان و وزارتخانه‌های مختلف نتوانست بر خواست خود اصرار کند، به فتوای یکی از مراجع در زمینه تحریم استفاده از ماهواره متوسل شد.

پس قاطبه دولت آقای هاشمی مخالف تصویب قانونی در ارتباط با ممنوعیت استفاده از تجهیزات ماهواره‌ای بود؟

دولت آقای هاشمی به صورت تمام قد در برابر این موضوع ایستادگی کرد. در آن جلسه نماینده دانشگاه آزاد که خود از موسسان سپاه پاسداران هم بود، اعلام کرد در این ارتباط نباید به فتوا متوسل شد. زیرا زمانی که رادیو به ایران آمد برخی از روحانیون استفاده از رادیو را ممنوع کردند.

دولت آقای هاشمی که مخالف ممنوعیت استفاده از ماهواره بود اقدامی در این زمینه انجام نداد؛ پس چگونه استفاده از ماهواره ممنوع شد؟

اصرار فراوان موافقان ممنوعیت استفاده از تجهیزات ماهواره‌ای و مخالفان دولت آقای هاشمی به آنجا ختم شد که دولت در این زمینه ناامید شد و طرحی در این ارتباط در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. تقریبا دو دهه نیروی انتظامی در زمینه اجرای این قانون هزینه و وقت صرف کرد. در آن دو دهه تحت عناوین مختلف به پشت‌بام‌های منازل مردم می‌آمدند و حتی به صورت قانونی با دارندگان ماهواره برخورد کردند اما برخی دوباره اقدام به نصب تجهیزات گیرنده ماهواره می‌کردند. در همان جلسات ابتدایی که در دفتر من برگزار می‌شد نیز من و تعدادی از دوستان مکررا اعلام می‌کردیم اگر مردم بخواهند ماهواره ببینند، هزار قانون هم وجود داشته باشد و ده‌ها مامور را هم بسیج کنید که مردم ماهواره نبینند، راه به هیچ جا نخواهیم برد. چون ماهواره تکنولوژی است و مردم به هر صورت استفاده از تکنولوژی را به عدم استفاده از آن ترجیح می‌دهند.

باوجود این تجربه چرا هنوز برخی به دنبال ایجاد محدودیت در اینترنت و.... هستند؟

متأسفانه همین‌طور است. هم اکنون هم برخی به دنبال ممنوعیت فعالیت افراد در فضای مجازی هستند و اگر هم با اینترنت مخالفت نمی‌کنند، به این علت است نمی‌توان با آن مخالف بود زیرا اکثر خدمات دولت به مردم در بستر همین اینترنت صورت می‌گیرد و اگر اینترنت از حالت فعلی کمترین تغییری کند، دولت نمی‌تواند بخشی از کارهای روزمره خود را انجام دهد. از این منظر از هم اینک طرح‌های محدود کننده استفاده از فضای مجازی حتی در صورت تصویب، شکست خورده است. اینکه مردم را در استفاده از تکنولوژی باز داریم، موفق نخواهیم بود. البته مجلس بیش از دولت درصدد تصویب طرح صیانت از فضای مجازی است زیرا ماهیت دولت اجرایی است و به خوبی می‌داند اگر طرح ممنوعیت استفاده از ماهواره اجرا شد، طرح صیانت هم در صورت تصویب، اجرا خواهد شد! واقعیت آن است برخی در مجلس با فضای مجازی مخالفند زیرا هر اتفاقی در مجلس رخ می‌دهد در فضای مجازی چنان منتشر می‌شود که نمایندگان باید در حوزه‌های انتخاباتی خود پاسخگو باشند. به بیان دیگر دوگانگی اجرا و اندیشه همواره در کشور ما بوده است. ببینید نظریه پردازان که نمی‌توانند کار اجرایی کنند. آنها فقط نظریه می‌دهند و توقع دارند، مو به موی نظریات آنها اجرا شود. از این رو زمانی که می‌شنوند فلان اتفاق در فضای مجازی رخ داده به دولت فشار می‌آورند که فضای مجازی مسموم است پس باید اصلاح شود . اما دولت به خوبی می‌داند هر اتفاقی در حوزه اینترنت رخ دهد و سرعت آن کم شود، بسیاری از امورات دولت دچار مشکل می‌شود به‌ویژه در امور بانکی اخلال ایجاد می‌شود و دولت با چالش‌هایی مواجه می‌شود. از این منظر دولت‌ها علاقه‌مند هستند که به نیاز مردم پاسخ دهند.

البته مجلس می‌گوید به دنبال مدیریت فضای مجازی است. به نظر شما با وجود اینکه می‌دانند محدودیت حتی با ضمیمه قانونی هم پاسخ نمی‌دهد آیا به دنبال مدیریت فضای مجازی هستند؟

آنطور که اعلام کرده‌اند به دنبال مدیریت فضای مجازی هستند اما همین مدیریت هم به نتیجه نخواهد رسید. اختلاف نظر بین دولت و مجلس در ارتباط با طرح صیانت ادامه‌دار خواهد بود. مردم هم فعلا از فضای مجازی استفاده می‌کنند! البته همواره دولت‌ها چه دولت اصلاحات و سازندگی چه دولت فعلی و یا قبلی از خارج تحت فشارهایی قرار می‌گیرند اما واکنش دولت‌ها به خواست‌های از خارج از بدنه آن چیزی نیست که فشارآورندگان می‌خواهند. در نهایت دولت‌ها تحت فشار از خارج، سرعت و پهنه باند را کاهش می‌دهند و گاهی در شرایط بحرانی برای مدت کوتاهی آن را محدود می‌کنند.

شما معتقدید چون دولت خدمات خود را در بستر اینترنت به مردم ارائه می‌دهد در نهایت با صیانت اینترنت مخالف خواهد بود. این مورد در مورد دولت فعلی هم صدق می‌کند؟

به لحاظ شرایط، دولت فعلی هم در برابر طرح‌های محدود کننده لرزان خواهد بود. البته همه دولت‌ها هم اینگونه هستند.

اخیرا در مجلس نیز طرح صیانت کمی به حاشیه رفته است و از طرف دیگر کمتر از دو سال به عمر مجلس مانده است.

البته همین طور است. ایستادن در برابر خواست عمومی هزینه دارد و هر شخصی تمایل دارد این هزینه را بر گردن دیگری بیندازد. خصوصا افرادی که با رأی مردم به قدرت رسیده‌اند زیرا نمی‌خواهند همین مقدار رأی را هم از دست بدهند. بخش قابل توجهی از همین آرا نمایندگان به‌خاطر شرایط اقتصادی از دست رفته، حال به نظر نمی‌رسد کاری کنند که بخش باقی مانده هم بریزد.

بالاخره صدای صیانت- صیانت کردن بلند است از این جهت حتی گامی کوچک در این زمینه برنمی‌دارند؟

احتمال آن هست. اما همان طور که گفته شد کسی نمی‌تواند در برابر موج بلند تکنولوژی بایستد از این منظر اصولگرایان باید به سمتی حرکت کنند که فضای مجازی به ضرر آنها تمام نشود. در بسیاری از کشورهای پیشرفته تمامی شهروندان در ارتباط با مسائل مالی شفاف رفتار می‌کنند. حساب و کتاب همه خصوصا پرداخت‌های مالیاتی آنها در دید همگان است از این منظر اگر بخواهند مالیات کمتری بپردازند، از دیدگاه مردم رسوا خواهند شد. اما در کشورهای در حال توسعه اینگونه نیست. از این جهت به سمتی حرکت می‌کنند وسیله‌ای که تخلف آنها را فاش می‌کند، محدود کنند. البته همه موافقان طرح صیانت متخلف نیستند. برخی معتقدند که دین در فضای مجازی آسیب می‌بیند، برخی هم معتقدند با فضای فعلی نظام سیاسی درصدد تهمت‌های ناروا قرار می‌گیرد. در حالی که اگر عملکرد همین افراد اصلاح شود، مردم هم بیش از گذشته به آنها اعتماد خواهند داشت.

چه پیشنهادی به افرادی که به دنبال اعمال محدودیت در اینترنت هستند دارید؟

به جای اینکه فضای مجازی را محدود کنند، به دنبال ساخت برنامه‌های متنوع در مسیر اهداف خود باشند به این شکل بدنه اجتماعی خود را قوی‌تر هم خواهند کرد و اگر در همین فضای مجازی تهمتی به آنها زده می‌شود، هم از خود دفاع کنند و هم پاسخ در خور به آنها بدهند.

بپذیریم که اولا فضای مجازی جایگاه تخصصی در همین خبر و تحلیل ندارد و در ثانی پر است از خشونت و تخریب و تهمت. واقعیت آن است که این موارد کمتر در مطبوعات وجود دارد اما مطبوعات هم دیگر جایگاه قبلی خود را ندارد، اکنون چه باید کرد؟

بله فضای مجازی ناملایماتی هم دارد. اگر می‌خواهند تمامی این ناملایمات را به گوشه‌ای ببرند و فضای مجازی را در معنای واقعی اصلاح کنند، مطبوعات را در معنای واقعی حمایت کنند . رسانه‌های مکتوب اولا تهمتی نمی‌زنند دوما شناخته شده هستند. سوما باید در برابر هر خبر پاسخگو باشند. حال اینکه فضای مجازی اینگونه نیست. بنده از نظر سیاسی نزدیکی به دولتی ندارم اما با تخریب مقامات دولت مخالفم. برای نمونه مدیری جایی صحبت می‌کند و در این بین به قول ما رسانه‌ای‌ها توپقی هم می‌زند حال در فضای مجازی با همین توپق نسبت به تخرب وی اقدام می‌شود. همه آدم‌ها در جلوی دوربین سوتی می‌دهند. اینکه آن سوتی وسیله تخریب شود، اصلا قابل قبول نیست.